Quan Điểm Của WHO Về Vắc Xin Ho Gà, 8/2015 - Phần 3: Vắc Xin Ho Gà Toàn Tế Bào

08-04-2020

Đặc điểm, hàm lượng, liều lượng, cách sử dụng và bảo quản vắc-xin

Vắc-xin wP được sản xuất từ việc nuôi cấy các chủng vi-rút ho gà được chọn lọc và sau đó sẽ làm chết các vi-rút này, thường là bằng cách đun nóng hoặc xử lý bằng formalin. Mỗi lô vắc-xin đều trải qua rất nhiều thử nghiệm để đánh giá hiệu lực, độc tính, tính vô trùng và nồng độ vi khuẩn. Các nhà sản xuất sử dụng các phương pháp chế tạo khác nhau, do đó vắc-xin wP tương đối không đồng nhất. Tác động từ số lượng khác nhau của kháng nguyên có hoạt tính sinh học trong mỗi vắc-xin như PT, lipopolisaccharide, TCT hoặc ACT đối với hiệu quả vắc-xin là không rõ ràng. Tất cả các vắc-xin wP đều kết hợp được với giải độc tố bạch hầu và giải độc tố uốn ván (DTwP). Một số vắc-xin wP cũng có thể kết hợp được với một số loại vắc-xin thường quy khác cho trẻ nhỏ, chẳng hạn như Haemophilus influenzae týp b (Hib) và viêm gan B (HepB). Sự kết hợp với vắc-xin bại liệt bất hoạt (IPV) đang được phát triển. Tất cả các loại vắc-xin wP đều chứa tá dược là muối nhôm, và một số loại có thiomersal hoặc phenoxyethanol được thêm vào làm chất bảo quản trong lọ đa liều.

WHO đã xây dựng một bộ các khuyến nghị về chất lượng (sản xuất và phát hành), tính an toàn và hiệu lực của vắc-xin wP. Các loại vắc-xin này thường không được sử dụng ở trẻ lớn hơn vì lo ngại về tính sinh phản ứng.

Liều chuẩn của vắc-xin wP là 0,5 ml và được tiêm trong cơ ở đùi trước cho trẻ nhũ nhi và ở cơ deltoid ở các nhóm tuổi lớn hơn.

Vắc-xin được cấp phép sử dụng bắt đầu từ 6 tuần tuổi và các nhà sản xuất khuyến nghị 3 liều cho loạt cơ bản với khoảng cách ít nhất 4 tuần giữa các liều. Một số nhà sản xuất cũng đề nghị một liều nhắc.

Lịch tiêm cơ bản trong chương trình tiêm chủng của các quốc gia có sự khác nhau, có thể kể: 6, 10 và 14 tuần; 2, 3 và 4 tháng; 3, 4 và 5 tháng; và 2, 4 và 6 tháng. Cũng có sự khác biệt trong việc sử dụng liều tăng cường.

Không được đông lạnh vắc-xin chứa wP. Chúng nên được lưu trữ ở 2-8°C.

Sự miễn dịch, hiệu quả và hiệu lực của vắc-xin

Các vắc-xin wP hướng phản ứng miễn dịch  đến một loạt các kháng nguyên vi khuẩn. Các vắc-xin wP khác nhau tạo các phản ứng miễn dịch khác nhau đến nhiều loại kháng nguyễn, và sự khác biệt này là đáng kể. Dữ liệu miễn dịch của vắc-xin wP rất khó diễn giải và so sánh. Đồng thời, dữ liệu từ các thử nghiệm lâm sàng cho thấy vắc-xin wP có hiệu lực cao không nhất thiết phải sinh ra chuẩn độ kháng thể đo lường được cao nhất. Chưa xác lập được mối tương quan miễn dịch đến sự bảo vệ chống lại bệnh ho gà, mặc dù sự hiện diện của kháng thể kháng PT được cho là có vai trò bảo vệ chống lại bệnh nặng ở trẻ nhũ nhi. Các loại vắc-xin wP khác nhau có thể có hàm lượng kháng nguyên và phương pháp sản xuất và kiểm soát khác nhau, dẫn đến sự thay đổi trong phản ứng miễn dịch sau tiêm chủng. Dữ liệu được công bố bị giới hạn và phần lớn thông tin có sẵn đề cập đến các công thức vắc-xin không còn được sử dụng.

Một đánh giá hệ thống về hiệu quả và hiệu lực của vắc-xin ho gà bao gồm 49 thử nghiệm ngẫu nhiên có đối chứng và 3 nghiên cứu đoàn hệ, sử dụng định nghĩa về bệnh ho gà trong các nghiên cứu lâm sàng của WHO. Hiệu quả của vắc-xin wP đối với bệnh ho gà ở trẻ em là 78% nhưng khác nhau đáng kể giữa các vắc-xin. Không có dữ liệu trực tiếp về mức độ hiệu quả của những vắc-xin hiện đang sử dụng. Hiệu quả của vắc-xin DTwP được đánh giá dao động từ 46% (RR, 0,54; 95%, CI: 0,46-0,63) đến 92% (RR, 0,08; 95%, CI: 0,05-0,13). Một nghiên cứu ngẫu nhiên mù đôi ở Senegal cho thấy 3 liều vắc-xin wP có hiệu quả tổng thể chống lại bệnh ho gà là 55% (với tiêu chuẩn xác định ho kéo dài ≥21 ngày, và ho gà được xác nhận thông qua nuôi cấy, huyết thanh học hoặc sự tiếp xúc với các bệnh nhân ho gà đã có kết quả nuôi cấy dương tính) so với 96% khi sử dụng định nghĩa ca bệnh chặt chẽ hơn của WHO (≥21 ngày ho kịch phát cùng với các tiêu chí xác nhận tương tự). Điều này chứng tỏ tầm quan trọng của định nghĩa ca bệnh trong việc ước tính hiệu lực.

Một đánh giá hệ thống được cập nhật chỉ ra rằng lịch trình 3p của wP được đưa ra trong giai đoạn sơ sinh có hiệu quả chống lại bệnh ho gà trong 5 năm đầu đời.

Bằng chứng có sẵn từ các so sánh giữa những nghiên cứu cho thấy không có sự khác biệt về hiệu quả của vắc-xin khi dùng liều 3p với khoảng cách giữa các mũi là 1 tháng hoặc 2 tháng.

Hiện chỉ có dữ liệu về hiệu quả của vắc-xin khi được sử dụng trong các lịch trình bắt đầu vào khoảng 2-3 tháng tuổi. Có rất ít thông tin về hiệu quả của vắc-xin wP ở các nhóm tuổi lớn hơn bởi vì tại thời điểm các thử nghiệm được tiến hành, bệnh ho gà chỉ được coi là vấn đề của trẻ nhỏ. Ngoài ra, tính sinh phản ứng của vắc-xin wP được coi là quá cao nếu sử dụng thường quy cho trẻ có độ tuổi lớn hơn, thanh thiếu niên và người lớn.

(*) theo Hội Y học Dự phòng Việt Nam