Kişiselleştirilmiş Tıptan Hassas Tıbba Dönüşüm

‘Kişiselleştirilmiş’ tıp teriminin kullanıma girmesi ve tıbbın hızlı ilerleyişi sonucunda hassas tıbba evrilmesi arasında geçen süre dikkat çekicidir. Hassas tıp (İng. Precision medicine), hekimin hastasına sunabileceği yeni tedavi seçeneklerini çeşitlendirmekte ve yakın Hassas Tıp’ın öneminin gelecekte hekimin hasta yönetiminde artacağı öngörülmektedir.

Kişiselleştirilmiş tıp hastaların genetik analiz veya diğer biyobelirteçlerden gelen bilgilerle tedavilerinin planlanması, gerçekleştirilmesi olarak tanımlanabilir. Kişiselleştirilmiş tıp teriminin bilimsel platformlarda yer bulması, 1990 yılında başlayan ve ABD’nin 42. başkanı Bill Clinton’ın 2000 yılında sonuçlarını açıkladığı, yaklaşık 25.000 geni ortaya çıkaran İnsan Genomu Projesi (İng. Human Genome Project- HGP) ile gerçekleşmiştir. ^1,2 Ancak daha sonra, tek bir genom dizisinin genetik varyasyonların tamamını çözmede yeterli olmadığı fark edilerek popülasyonlar arasında genetik varyasyonlar ve haplotipleri tanımlamayı amaçlayan HapMap projesi başlatılmıştır.² Herhangi bir hastalığın sezgiye güvenmek yerine daha kesin bir şekilde teşhis edilmesine olanak sağlayan bu proje sonrasında Hassas Tıp (İng. Presicion Medicine) terimi 2008 yılında bilimsel sözlüklere girmiştir.^1,2

Kişiselleştirilmiş tıp yerine geçen hassas tıp terimi, birçok tartışmayı da beraberinde getirmiştir.¹ Hekimlerin hastalarına yönelik süreçlerinin “kişiselleştirilmiş” olduğu² ve terim değişiminin yanıltıcı bir mesaj vereceği yönünde itirazlar mevcutken, hastalıkların moleküler düzeyine inerek NGS (Next Generation Sequencing) ile daha “hassas” sonuçlar elde edebildiklerini savunan gruplar da mevcuttur.¹

Günümüzde Hassas Tıbbın beş hedefi şöyledir²:

(i) kanser için daha çeşitli ve etkili tedavi
(ii) ulusal araştırma gruplarının oluşturulması
(iii) mahremiyeti koruma taahhüdü
(iv) ruhsatlandırma süreçlerinde modernizasyon
(v) kamu-özel ortaklıkları

Biyoloji (örn. genetik, genomik, mikrobiyom), kimya (örn. sentetik), fizik (örn. görüntüleme), biyoinformatik (örn. büyük veri yönetimi, makine öğrenimi ve analitik yazılım) ve mühendislik (örn. nanoteknoloji) alanlarında yıllarca süren temel, klinik ve translasyonel tıp araştırmaları sayesinde, hassas tıp girişimi ortaya konulmuştur ve birçok hastalığın patofizyolojisinin daha iyi anlaşılmasını sağlamıştır.²

Hassas tıp, hasta tercihlerini de dikkate alan algoritmalar tarafından yönlendirilen biyolojik belirteçlerle yeni ilaçların kullanımını sağlayan ve koruyucu sağlık stratejilerinin hedeflenmesine olanak tanıyan tarama programları gibi çeşitli ve artan türde yaklaşımları kucaklayan dinamik bir alandır.³ Hassas tıp bilimi, sağlık hizmetleri pazarında ilaç veya tanı konularında çalışan yerleşik endüstrilerin yanı sıra, hastalara karar desteği ya da iletişim sunmak için çalışan bilgi teknolojisi endüstrileri gibi yeni girişimlerin katılımını da gerektirmektedir.³ Hasta dernek ve birlikleri de, hassas tıbbın benimsenme süreçlerine dair eşit erişim politikalarını desteklemektedir.³

Hassas tıp çağı, monogenik hastalıkların tedavileriyle başlamıştır. Yakın gelecekte modern yaklaşımlarla karmaşık ve refrakter hastalıkları teşhis edilebilecek ve kişinin genetik, mikrobiyolojik yapısı değerlendirildikten sonra alınacak kararlar ile tedavi, hatta mikrobiyom modülatörleri reçete edilebileceği öngörülmektedir. Hassas tıp alanı, gerçek sistem biyolojisinin karmaşıklıklarına ilişkin anlayışımız geliştikçe, gelişmeye ve rafine edilmeye devam edecektir.²

Hassas tıp yaklaşımının genele yayılmasının sağlanması için yeni değerlendirme süreçlerinin tanımlanması ve şu anki değerlendirme basamaklarından daha farklı bir çerçevede değerlendirilmesi gerekliliği belirtilmektedir. NGS gibi teknolojilerin maliyetlerinin azalması ile bu alandaki aksiyonların daha hızlı alınacağı öngörülmektedir.³