Kinkhoest

Kinkhoest is een zeer besmettelijke ziekte aan de luchtwegen die wordt veroorzaakt door de bacterie bordetella pertussis die in de mond, neus en keel leeft. Het is een langzaam voortschrijdende ziekte (ongeveer 4-8 weken) die bijzonder ernstig en zelfs dodelijk is bij jonge baby’s. Kinkhoest verspreidt zich heel gemakkelijk van kind tot kind via druppels die worden geproduceerd bij hoesten of niezen. De incidentie van kinkhoest is sinds de jaren vijftig met meer dan 90% gedaald in landen die vaccinatie hebben geïntroduceerd.^1,2

Het blijft echter een punt van zorg vanwege de toename onder kinderen die te jong zijn om te worden gevaccineerd en omdat de ziekte geen levenslange immuniteit biedt, waardoor adolescenten en volwassenen een verhoogd risico lopen als gevolg van de afnemende bescherming door blootstelling aan de ziekte of vaccinatie tijdens de kindertijd. De laatste groep kan dienen als een reservoir voor de overdracht aan jonge kinderen. Volgens de WHO werden in 2016 wereldwijd 139.535 gevallen van kinkhoest gemeld.³ Typische kinkhoest wordt gekenmerkt door een aanhoudende hoest (meer dan 3 weken) in de meeste gevallen zonder koorts.

Dengue

Dengue of knokkelkoorts is een door muggen overgedragen virusziekte. Het virus wordt op mensen overgedragen via de beet van met muggen geïnfecteerde vrouwtjes, voornamelijk Aedes aegypti, maar ook in mindere mate Aedes albopictus. Deze vector brengt ook chikungunya, gele koorts en Zika virussen over. Er zijn 4 nauw verwante serotypen van het virus verantwoordelijk voor dengue koorts (DEN-1, DEN-2, DEN-3 en DEN-4). Genezing leidt tot levenslange immuniteit tegen het serotype dat de infectie veroorzaakt. Aan de andere kant is de kruisimmuniteit met andere serotypen na genezing slechts gedeeltelijk en tijdelijk. Latere infecties met andere serotypen verhogen het risico op het ontwikkelen van ernstige dengue koorts.

Dengue-koorts kan zich manifesteren als een ernstige griepachtige ziekte bij kinderen, jonge kinderen en volwassenen, maar waarvan de afloop zelden dodelijk is. Dengue koorts wordt vermoed bij hoge koorts (40°C), vergezeld van 2 van de volgende symptomen: ernstige hoofdpijn, retro-orbitale pijn, spier, gewrichten, misselijkheid, braken, adenopathie of huiduitslag. Symptomen duren meestal 2 tot 7 dagen en verschijnen na een incubatieperiode van 4 tot 10 dagen na de beet van een besmette mug. Ernstige knokkelkoorts is een potentieel dodelijke complicatie door plasmalekkage, vochtophoping, ademnood, ernstige bloedingen of falen van de organen. Waarschuwingssignalen treden 3 tot 7 dagen na de eerste symptomen op, in combinatie met een daling van de temperatuur (onder 38°C).

Difterie

Difterie is een infectieziekte die wordt veroorzaakt door de bacterie Corynebacterium diphtheriae. Het infecteert primair de keel en bovenste luchtwegen, en produceert een toxine dat andere organen aantast. In de jaren zeventig, voordat vaccins beschikbaar waren, waren er jaarlijks naar schatting 1 miljoen gevallen en 50.000 tot 60.000 sterfgevallen in landen met lage en middelhoge inkomens.¹

Difterie kan personen van alle leeftijden treffen, maar treft meestal niet-geïmmuniseerde kinderen. Vóór de introductie van routinematige vaccinatie tegen difterie was de ziekte een van de belangrijkste oorzaken van kindersterfte. Meestal presenteert difterie zich als een pijnlijke keel, gevolgd door een dikke laag op de achterkant van de keel die ademhalings-moeilijkheden, hartfalen, verlamming en zelfs de dood kan veroorzaken.

Haemophilus influenzae type b

Haemophilus influenzae type B (Hib) komt het meest voor bij baby’s en kinderen jonger dan 5 jaar¹ en kan meningitis, pneumonie en bacteriëmie veroorzaken.^2,3 Voordat de vaccinatie tegen deze bacterie werd geïntroduceerd, schatte de WHO dat ongeveer 2 miljard mensen over de hele wereld besmet waren met de ziekte. Hib-infecties zorgden voor 3 miljoen gevallen van ernstige ziekte en 400.000 sterfgevallen per jaar, met een piek van incidentie gezien bij zuigelingen van 4-18 maanden.⁴

Als de bacterie in de bloedbaan terechtkomt en zich verspreidt, kan deze verschillende soorten infecties veroorzaken, zoals: longontsteking, meningitis, bacteriëmie, epiglottitis, artritis, cellulitis, osteomyelitis. De symptomen kunnen variëren, afhankelijk van het deel van het lichaam dat is geïnfecteerd.³ Hib-meningitis is vaak dodelijk (in 5-40% van de gevallen afhankelijk van het land) en kan leiden tot neurologische gevolgen zoals doofheid, motorisch tekort of mentale retardatie.⁵

Gele koorts

Gele koorts is een virale hemorragische ziekte die wordt overgedragen door geïnfecteerde muggen. Vóór de massale vaccinatiecampagnes halverwege de 20e eeuw veroorzaakte gele koorts een van ’s werelds meest gevreesde epidemieën met zeer ernstig verloop en dit op bijna elk continent. In de jaren tachtig was er een heropleving van de ziekte, waardoor een nieuwe generatie in West- en Centraal-Afrika gevaar liep.¹ Elk jaar zijn er 200.000 gevallen van gele koorts, waarvan 30.000 dodelijk zijn.²

Van het kleine aantal patiënten dat ernstige symptomen ontwikkelt, sterft ongeveer de helft binnen 7-10 dagen.³ De ziekte is een bedreiging voor meer dan 3 miljoen reizigers die per jaar die endemische regio’s bezoeken.⁴ De eerste tekenen van de ziekte zijn meestal koorts, koude rillingen, spierpijn en hoofdpijn, die lijken op influenza, dengue of malaria. Bij de ernstigste vormen van de ziekte wordt een tijdelijke remissie gevolgd door het begin van een hemorragisch syndroom geassocieerd met braken van zwart bloed, geelzucht en nierfalen.

Buiktyfus

Buiktyfus is een levensbedreigende bacteriële infectie die in geïndustrialiseerde landen zeldzaam is geworden, maar omdat het meestal wordt verspreid via besmet voedsel of water, blijft het typerend in landen met slechte hygiëne. Elk jaar worden tot 20 miljoen mensen ziek door buiktyfus en het is de oorzaak van tot 161.000 doden.¹

Typische verschijnselen zijn diffuse buikpijn, mogelijk hoge koorts, anorexia, diarree, slaperigheid overdag en slapeloosheid in de nacht. Sommige patiënten krijgen huiduitslag. Complicaties kunnen zijn: gastro-intestinale bloeding en perforatie, hartfalen en encefalitis.

Griep

Seizoensinfluenza is een acute virale infectie veroorzaakt door een griepvirus. Er zijn 3 soorten seizoensgriep - A, B en C. Griep-A-virussen worden onderverdeeld in subtypes volgens de verschillende soorten en associaties van oppervlakte-eiwitten van het virus. Onder de vele subtypes van griep-A-virussen, zijn de subtypes A (H1N1) en A (H3N2) momenteel by mensen in omloop. Het huidige griep-A-virus (H1N1) wordt ook geschreven als A (H1N1) pdm09 aangezien het de pandemie van 2009 veroorzaakte en zo het seizoengebonden griep-A-virus (H1N1) verving die vóór 2009 circuleerde. Alleen griep A-virussen hebben pandemieën veroorzaakt.

De circulerende griep-B-virussen kunnen worden onderverdeeld in 2 hoofdgroepen, oftewel lijnen, genaamd B/Yamagata en B/Victoria lijnen. Griep-B-virussen worden niet in subtypes ingedeeld.

Het griep-C-virus wordt zeer zelden gedetecteerd en veroorzaakt meestal slechts milde infecties, dus de impact op de volksgezondheid is van minder belang.¹

Seizoensgriep wordt gekenmerkt door het plotselinge begin van hoge koorts, hoest (meestal droog), hoofdpijn, spier- en gewrichtspijn, algemene malaise, keelpijn en loopneus. De hoest kan ernstig zijn en kan tot 2 weken of langer aanhouden.¹ Het kan leiden tot ernstige ziekte of dood bij mensen met een hoog risico. De incubatieperiode (de tijd tussen het moment van de aandoening en het begin van de symptomen) is ongeveer twee dagen.¹

Hepatitis A

Hepatitis A wordt veroorzaakt door een virus, met als gevolg een acute ontsteking van de lever. Het is de meest voorkomende vorm van alle virale hepatitis met naar schatting wereldwijd zo’n 1,4 miljoen gevallen per jaar.1 Het is zelden dodelijk, maar kan slopende symptomen hebben en soms leiden tot acuut leverfalen dat gepaard gaat met hoge mortaliteit.¹ Het hepatitis A-virus wordt overgedragen door inname van besmet voedsel en water, of door direct contact met een besmettelijk persoon.

Ondanks de vooruitgang op het gebied van sanitaire voorzieningen en hygiëne, komt hepatitis A zowel sporadisch als in epidemieën voor over de hele wereld, met een neiging tot cyclische recidieven. Het begin van de ziekte wordt gekenmerkt door een gevoel van algehele malaise, waaronder koorts, hoofdpijn, spierpijn, vermoeidheid en gastro-intestinale stoornissen. Geelzucht (waarbij de huid en het wit van de ogen geel kleuren) is vaak aanwezig, vooral bij volwassenen.²

Hepatitis B

Hepatitis B wordt veroorzaakt door een virus (HBV) dat de lever aanvalt en zowel acute als chronische ziekten kan veroorzaken. Dit virus wordt overgedragen door contact met geïnfecteerd bloed en, in mindere mate, andere lichaamsvloeistoffen. Naar schatting leven 257 miljoen mensen met een hepatitis B-virusinfectie.¹ In 2015 resulteerde hepatitis B in 887.000 sterfgevallen, voornamelijk door complicaties (waaronder cirrose en hepatocellulair carcinoom).¹

Hepatitis B is een belangrijk beroepsrisico voor zorgverleners. De meeste mensen ervaren geen symptomen tijdens de acute fase. Sommige mensen hebben echter een acute ziekte met symptomen van geelzucht, extreme vermoeidheid, misselijkheid, braken, donkere urine en een paar weken durende buikpijn. Risico op overgang naar een chronische toestand komt vaak voor bij pasgeborenen of bij personen met een gecompromitteerd immuunsysteem. Deze chronische leverinfectie kan zich later ontwikkelen tot cirrose of leverkanker.¹

Meningokokken infecties

Invasieve meningokokkeninfecties worden veroorzaakt door Neisseria meningitidis. Deze worden meestal gekenmerkt door een herseninfectie (hersenvliesontsteking) en/of bloed (sepsis of bloedvergiftiging).¹ Eén op de tien mensen die de invasieve ziekte ontwikkelen, sterft eraan en tot 20% van de overlevenden lijdt aan ernstige complicaties zoals amputatie, littekens, doofheid of hersenbeschadiging.^2,3 Vroegtijdige symptomen kunnen misleidend zijn omdat ze vergelijkbaar zijn met griep (prikkelbaarheid, koorts, verlies van eetlust) en dus de diagnose bemoeilijken.⁵ Het is essentieel om snel te reageren omdat de invasieve ziekte binnen 24 uur de dood kan veroorzaken.⁶

Symptomen van meningokokkenmeningitis zijn onder andere koorts, hoofdpijn, nekstijfheid en, minder vaak, misselijkheid, braken, fotofobie (gevoeligheid voor licht) en verwarring.⁴ De diagnose van invasieve meningokokkenziektewordt gesteld door bloed- of hersenvochtstalen te testen op de aanwezigheid van Neisseria meningitidis-bacteriën.^1,2 Er zijn veel serogroepen (of soorten) meningokokken die een invasieve meningokokkenziekte kunnen veroorzaken, de meest voorkomende zijn de serogroepen A, B, C, C, W, Y en meer recentelijk X in Afrika.⁷ De recente verspreiding van een virulente serogroep W, die heeft geleid tot epidemieën in het Verenigd Koninkrijk en verscheidene andere Europese landen, Zuid-Afrika, Brazilië, Argentinië, Chili en Australië, illustreert de onvoorspelbaarheid van meningokokkenmeningitis.⁸

Poliomyelitis

Polio (poliomyelitis) heeft door de eeuwen heen miljoenen doden veroorzaakt. Het is een zeer besmettelijke ziekte die wordt veroorzaakt door een virus dat het zenuwstelsel binnendringt, waardoor binnen enkele uren verlamming ontstaat. Het virus wordt voornamelijk via de faecale-orale route verspreid, of minder vaak via besmet voedsel of water, en vermenigvuldigt zich in de darm. Dankzij het Global Polio Eradication Initiative van de WHO zijn besmettingen met wild-type poliovirus sinds 1988 met meer dan 99% gedaald, van naar schatting 350.000 gevallen in meer dan 125 endemische landen tot 22 gemelde gevallen in 2017.¹

We leven mogelijk binnenkort in een poliovrije wereld, maar zolang één enkel kind besmet blijft, lopen kinderen in alle landen gevaar. In de meeste gevallen zal de geïnfecteerde patiënt asymptomatisch blijven of alleen griepachtige symptomen vertonen, zoals koorts, vermoeidheid, hoofdpijn, braken, stijfheid van de nek en pijn in de ledematen. 1 op de 200 infecties leidt echter tot onomkeerbare verlamming (meestal in de benen) en 5-10% van de getroffenen sterft als hun ademhalingsspieren worden aangetast.¹

Hondsdolheid

Hondsdolheid is een infectieziekte van virale oorsprong die bijna altijd dodelijk is als de klinische symptomen eenmaal zijn opgetreden. In 99% van de gevallen bij de mens wordt het virus overgedragen door honden, maar het virus kan ook huisdieren en wilde dieren besmetten. Het wordt in het algemeen overgedragen op de mens via het speeksel van besmette dieren door middel van een beet of een krasje.¹ Hondsdolheid is aanwezig op alle continenten behalve Antarctica, maar meer dan 95% van de dodelijke menselijke gevallen komt voor in Azië en Afrika.

De incubatieperiode van rabiës is meestal 1 tot 3 maanden, maar kan variëren van minder dan een week tot 1 jaar, afhankelijk van factoren zoals de plaats van viruspenetratie en virale belasting. De eerste symptomen zijn koorts met onverklaarbare pijn of tintelingen, jeuk of onverklaarbare branderigheid (paresthesie) op de plaats van de verwonding. De verspreiding van het virus in het centrale zenuwstelsel leidt tot een progressieve en dodelijke ontsteking van de hersenen en het ruggenmerg.¹

Hondsdolheid bestaat onder 2 vormen:

- De "woedende" vorm, met hyperactiviteit van de patiënt, prikkelbaarheid, watervrees (en soms aërofobie (angst voor tocht of frisse lucht). De dood treedt binnen enkele dagen op als gevolg van een hartstilstand.

- De verlammende vorm, in ongeveer 30% van de gevallen bij de mens. De evolutie is dan minder spectaculair en over het algemeen langer dan bij woedende hondsdolheid. De spieren verlammen geleidelijk vanaf het punt van de beet of de kras. Een coma stelt zich langzaam in en de patiënt sterft uiteindelijk. Gevallen van verlamming door hondsdolheid worden initieel vaak verkeerd gediagnosticeerd, wat bijdraagt tot onderrapportage van de ziekte.¹

Tetanus

Tetanus is een niet-overdraagbare ziekte, die wordt verkregen door infectie van een snee of wond met de sporen van de bacterie clostridium tetani of via medische ingrepen die worden uitgevoerd onder onvoldoende aseptische omstandigheden. Tetanus kan over de hele wereld voorkomen, maar komt vaker voor in landen met een laag- en middelhoog inkomen, waar de materiële en neonatale vorm van de ziekte nog steeds frequent en desastreus is. Volgens de WHO stierven in 2015 naar schatting 34.000 pasgeborenen aan neonatale tetanus.¹ De meeste gevallen van tetanus treden op binnen 14 dagen na infectie. Het openbaart zich meestal met contracties van de kaakspier, gevolgd door spasmen van de rugspieren en plotselinge convulsies.

Travel guide